Maseczki w miejscu pracy i praca zdalna na kwarantannie

Ostatnie zmiany w prawie zaadresowały wiele zagadnień, z którymi w epidemicznej codzienności borykali się pracodawcy. Jaki wpływ na stosunek pracy mają nowe przepisy?

Obowiązek noszenia maseczek w zakładzie pracy

Z dniem 28 listopada zmieniły się zasady dotyczące noszenia maseczek. Do tej pory obowiązujące kolejno rozporządzenia utrzymywały nakaz zasłaniania nosa i ust w miejscach publicznych (początkowo w przestrzeniach zamkniętych, później także na wolnym powietrzu), jednak osoby wykonujące w miejscu pracy czynności zawodowe, o ile nie miały styczności z osobami „z zewnątrz”, mogły cieszyć się wyjątkiem od tej zasady. Od 28 listopada obowiązek noszenia maseczek dotyczy każdej osoby w zakładzie pracy, chyba że przebywa ona w pomieszczeniu sama.

Nowe obostrzenia wprowadzone zostały Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii („Rozporządzenie”).

Przepisy Rozporządzenia nie dopuszczają przy tym wyjątków, które wyłączałyby konieczność zakrywania nosa i ust np. w pomieszczeniach socjalnych. Oznacza to, że od soboty pracownicy sami muszą zadbać o to, by nikt im nie towarzyszył np. przy spożywaniu posiłku.

Co nowa regulacja oznacza dla pracodawców? Przede wszystkim to, że w okresie obowiązywania Rozporządzenia, tj. do 27 grudnia 2020 r., pracodawcy mogą wydać pracownikom wiążące polecenie zakrycia nosa i ust. Wcześniej takie uprawnienie nie wynikało jasno z przepisów prawa i mogło być co najwyżej i w uzasadnionych przypadkach interpretowane z zasad ogólnych prawa prac dotyczących zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Rozporządzenie nie obciąża przy tym pracodawców nowymi obowiązkami w zakresie zapewnienia reżimu sanitarnego. Tak jak do tej pory, zakłady pracy są obowiązane udostępniać osobom zatrudnionym (niezależnie od podstawy zatrudnienia) rękawiczki jednorazowe lub środki do dezynfekcji rąk, a także odległość między stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m, chyba że jest to niemożliwe ze względu na charakter działalności wykonywanej w danym zakładzie pracy, a zakład ten zapewnia środki ochrony osobistej związane ze zwalczaniem epidemii.

Pracodawcy nie muszą jednak zapewniać pracownikom maseczek – do skutecznego zasłonięcia nosa i ust zobowiązany jest indywidualnie sam pracownik, który w tym celu może wykorzystać zarówno rozwiązania „profesjonalne” (jak maska, maseczka, przyłbica czy kask ochronny) jak i niewiążące się z dodatkowymi kosztami (tj. odzież lub jej fragment).

Co istotne, powszechny obowiązek zasłaniania nosa i ust w trakcie epidemii COVID-19 od 29 listopada znajduje swoje źródło w znowelizowanej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w której dodano przepis pozwalający na wprowadzenie nakazu zakrywania ust i nosa w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu. Złamanie tego przepisu jest zagrożone karą grzywny lub nagany.

Ustanowione Rozporządzeniem rozszerzenie „obowiązku maseczkowego” na zakłady pracy opiera się na stanie prawnym sprzed nowelizacji ustawy o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Nowa, ustawowa podstawa powszechnego obowiązku zasłaniania nosa i ust pociąga za sobą konieczność wydania nowego rozporządzenia – czego należy się zapewne spodziewać. Mimo tej desynchronizacji, należy liczyć się z karami w razie nieprzestrzegania tego obowiązku.

Praca zdalna na kwarantannie

Ustawa wprowadzająca powszechny obowiązek zasłaniania nosa i ust reguluje jednocześnie kwestię wykonywania pracy w czasie kwarantanny. Do tej pory w sytuacji, gdy pracownik objęty obowiązkową kwarantanną chciał i mógł pracować, pojawiała się wątpliwość co do podstawy prawnej takiego rozwiązania.

Zgodnie z nowymi regulacjami, w okresie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, pracownicy i inne osoby zatrudnione objęte obowiązkową kwarantanną mogą świadczyć pracę określoną w ich umowie w formie zdalnej. Praca zdalna na kwarantannie może przy tym być świadczona tylko za zgodą zatrudniającego. Jeżeli strony stosunku pracy skorzystają z takiego rozwiązania, pracownikowi przysługuje „regularne” wynagrodzenie i nie może pobierać jednocześnie zasiłku chorobowego.

A co z izolacją? Chociaż w niektórych przypadkach zakażenie COVID-19 może przebiegać bezobjawowo, to nowe przepisy możliwości pracy zdalnej takim osobom nie przyznają. Ten stan prawny może jednak ulec zmianie – w Sejmie już procedowany jest kolejny projekt ustawy, który uzupełnia powyższą regulację i przyznaje pracownikom przebywającym w izolacji taką samą możliwość, z której już teraz mogą cieszyć się osoby objęte kwarantanną.

Warto wskazać, że na skutek ostatniej zmiany przepisów, niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny albo izolacji (także tej w warunkach domowych) została zrównana z niezdolnością do pracy z powodu choroby. Oznacza to, że ubezpieczony, który nie może świadczyć pracy z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją (chociażby w formie zdalnej), jest uprawniony do zasiłku chorobowego, bez konieczności posiadania stosownej decyzji właściwego organu.

EDIT 2 grudnia 2020 roku: Z dniem 2 grudnia ponownie zmieniły się zasady dotyczące noszenia maseczek. Do 28 listopada, obowiązek zasłaniania nosa i ust co do zasady nie dotyczył osób wykonujących czynności zawodowe w zakładach pracy (za wyjątkiem pracowników mających styczność z osobami „z zewnątrz”). Następnie, przez kilka dni, obowiązek noszenia maseczek dotyczył każdej osoby w zakładzie pracy, chyba że przebywała ona w pomieszczeniu sama. Począwszy od 2 grudnia, to „przymusowe” rozwiązanie dla zakładów pracy zostało znacząco złagodzone: od teraz to pracodawcy zdecydują, czy obowiązek „maseczkowy” znajdzie u nich zastosowanie.

Nowe zasady wprowadzone zostały Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r., poz. 2132) („Rozporządzenie”).

Rozporządzenie przewiduje pewne wyjątki od obowiązku zasłaniania nosa i ust wprowadzonego przez pracodawcę: odkrycie nosa i ust będzie możliwe w czasie spożywania posiłków lub napojów, a także gdy dana osoba będzie przebywała w pomieszczeniu sama.

Co nowa regulacja oznacza dla pracodawców? Przede wszystkim to, że w okresie obowiązywania Rozporządzenia, tj. do 27 grudnia 2020 r., mogą podjąć jednostronną decyzję o wprowadzeniu w swoim zakładzie pracy obowiązku zasłaniania nosa i ust i wydawać pracownikom wiążące polecenia w tym zakresie. Przed 28 listopada takie uprawnienie nie wynikało jasno z przepisów prawa i mogło być co najwyżej i w uzasadnionych przypadkach interpretowane z zasad ogólnych prawa prac dotyczących zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.