Specustawa o pomocy dla obywateli Ukrainy

W związku z inwazją Rosji na Ukrainę, która rozpoczęła się w dniu 24 lutego 2022 r. oraz stale powiększającą się liczbą osób przybywających do Polski z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, polski rząd przygotował projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, który reguluje kwestie związane z pobytem i zatrudnieniem obywateli Ukrainy w Polsce.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia projektu ustawy.

Stosowanie specustawy

Ustawa ma zastosowanie wyłącznie do obywateli Ukrainy. Z rozwiązań przewidzianych tą ustawą nie będą mogli skorzystać natomiast obywatele innych państw, którzy opuścili terytorium Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym (także ci, którzy byli w Ukrainie objęci ochroną międzynarodową).

Pobyt

Zgodnie z projektem ustawy, pobyt każdego obywatela Ukrainy, który:

• przekroczył legalnie granicę z Polską w okresie od 24.02.2022 r. (termin końcowy zostanie dookreślony rozporządzeniem Rady Ministrów); oraz
• zadeklarował zamiar pozostania w Polsce

będzie uznany za legalny przez okres do 18 miesięcy licząc od dnia 24.02.2022 r.

Powyższego nie stosuje się do obywateli Ukrainy, którzy mają zezwolenie na pobyt stały, na pobyt rezydenta długoterminowego UE, na pobyt czasowy, posiadają status uchodźcy, ochronę uzupełniającą czy zgodę na pobyt tolerowany.

Legalne przekroczenie granicy z Polską oznacza:

• zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli wjazd obywatela Ukrainy do Polski (odpowiedni stempel w paszporcie lub dokument zgody komendanta);
• złożenie odpowiedniego wniosku przez obywatela Ukrainy już na terytorium Polski (nie później niż 60 dni od dnia wjazdu do Polski).

Wyjazd obywateli Ukrainy z terytorium Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawi ich natomiast tego uprawnienia.

Nadanie numeru PESEL

Obywatelom Ukrainy zostanie również nadany numer PESEL, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie gminy. Do wniosku będzie musiała zostać dołączona fotografia osoby, której numer PESEL jest nadawany, a także zostaną pobrane jej odciski palców.

Aplikacja mObywatel

Obywatele Ukrainy będą też mogli posiadać dokument elektroniczny zawierający ich aktualne dane w aplikacji mobilnej (mObywatel).

Status osób przebywających w Polsce w dni inwazji

Na podstawie specustawy dojdzie do automatycznego wydłużenia legalności pobytu obywateli Ukrainy przebywających w Polsce w dniu 24 lutego 2022 roku na podstawie:

• ruchu bezwizowego,
• wizy krajowej,
• wizy Schengen,
• zezwolenia na pobyt,
• zgody Komendanta Głównego Straży Granicznej.

Powyższe tytuły pobytowe ulegną automatycznemu wydłużeniu do dnia 31 grudnia 2022 r.

Osoby, które skorzystają z wydłużenia legalności pobytu nie będą jednak mogły przekroczyć granicy.

Dalszy pobyt na terytorium Polski

Osoby, które skorzystały z rozwiązania wprowadzonego specustawą będą mogły wnioskować o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, jednorazowo, na okres 3 lat. Wniosek należy złożyć nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24.02.2022 r.

Obywatel Ukrainy posiadający zezwolenie na pobyt czasowy będzie uprawniony do wykonywania pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Praca bez zezwolenia na pracę

Na podstawie specustawy możliwe będzie wykonywanie pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę. Pracodawca będzie miał obowiązek zgłoszenia tego faktu do urzędu pracy w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy za pośrednictwem portalu praca.gov.pl.

Status bezrobotnego

Obywatele Ukrainy będą mogli zarejestrować się jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy. Dzięki tym rozwiązaniom obywatele Ukrainy będą mogli skorzystać z usług rynku pracy w postaci:

• pośrednictwa pracy
• poradnictwa zawodowego
• szkoleń.

Prowadzenie działalności gospodarczej

Obywatele Ukrainy będą również posiadali uprawnienie do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, na takiej samej zasadzie jak obywatele Polski, pod warunkiem uzyskania numeru PESEL. Jeśli pobyt obywatela Ukrainy przestanie być legalny przedsiębiorca ulegnie wykreśleniu z CEIDG.

Świadczenia dla osób zapewniających zakwaterowanie i wyżywienie

Projekt zakłada także, że każdemu podmiotowi, w tym w szczególności osobie fizycznej, która zapewni zakwaterowanie i wyżywanie obywatelom Ukrainy może zostać przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie zawartej z gminą umowy. Świadczenie należne będzie jednak nie dłużej niż przez okres 60 dni. Środki te zostaną zapewnione przez wojewodów.

Szczegóły dotyczące przyznawania i wysokości świadczeń zostaną uregulowane w drodze rozporządzenia. W specustawie nie została przewidziana wprost wysokość tego świadczenia.

Inne świadczenia i uprawnienia

Projekt ustawy przewiduje też szereg innych uprawnień dla legalnie przebywających w Polsce obywateli Ukrainy, jak:

• uprawnienie do świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, świadczenia dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku i innych placówkach;
• uprawnienie do jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300,00 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny, czy opłaty mieszkaniowe;
• uprawnienie do przyznania świadczeń pieniężnych i niepieniężnych na zasadach i w trybie ustawy o pomocy społecznej;
• uprawnienie do bezpłatnej pomocy psychologicznej;
• uprawnienie do pomocy żywnościowej w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym;
• uprawnienie do opieki medycznej udzielanej na terytorium Polski;
• obywatele Ukrainy, legalnie przebywający w Polsce, będący studentami, będą mogli ubiegać się o stypendia socjalne oraz o kredyt studencki.